- Vingt Dieux! mopperde Marthe, hetgeen zoveel betekent als verdomme nog aan toe. En een oude, veelgebezigde vloek schijnt te zijn in de Bourgogne.
Onderwijl probeerde ze een luik van haar ouderlijk huis in Châlon open te wrikken.
- Dat dat kreng nou niet open wil!
Na die ellenlange treinreis dwars door Spanje en daarna door Frankrijk, snakten jullie beiden, vermoeid en hongerig en wat al niet, naar een warm bad en idem maaltijd.
- Kunnen we niet eerst beter informeren waar je moeder is, opperde je voorzichtig, in plaats van DIT.
We waren nu in Châlon-sur-Saône, hartje Bourgogne, aangekomen.
Maar dat wist ze nog van vroeger, dat er speling in dat luik zat. En ja hoor, op een gegeven moment week het inderdaad, krakend en piepend kwam er beweging in.
Het raam erachter stond enigszins open, à l’espagnolet, zoals dat in Frankrijk zo beeldend heet, met een soort soort van haak en jullie klommen zo goed en zo kwaad als dat ging, naar binnen.
Doffe plof!
- En als je moeder straks thuiskomt, het lijkt me toch niet zo’n goed idee, eigenlijk.
Maar dat kon Marthe helemáál niks schelen, zei ze, die in Tanger vier jaar lang elke week een ellenlange klaagbrief van haar moeder te verstouwen had gekregen.
Toen maman eindelijk thuiskwam, riep Marthe al van veraf:
- Ik ben het maman, ik, je dochter, geen inbreker!
Niettemin schrok ze zich een hoedje.
- Hoe komen JULLIE hier? stotterde mamie, ontzet.
Haar wijdopengesperde schrikogen priemden door je heen.
Wat een toestand. Zelden of nooit had je je in je leven zó ongemakkelijk gevoeld.
JIJ bent het, zeiden die ogen, die mijn dochter aangezet heeft zulke dingen te doen.
Marthe probeerde het allemaal rustig uit te leggen.
Maar ze herkende haar dochter niet meer, beweerde ze.
Volgens Marthe vond ze zichzelf een soort Franse Vivien Leigh en wilde ze altijd graag met de nodige égards behandeld worden. Of het een verband hield met het ander?Je denkt van wel.

Over jou had ze natuurlijk via Marthe’s zoontje het nodige gehoord en jouw opvoedkundige theorie dat kleine jongetjes niet zo verwend door het leven dienden te gaan vond ze helemaal maar niks, zo bleek later. Waar bemoeit die étrangère, die buitenlandse, zich mee, vonkten die ogen.
Jij, die je eigen moeder nooit gekend hebt, en alle brieven afkomstig van Mamie aan haar dochter, liefdevol voor haar beantwoord had (Marthe had ze, iedere keer weer, stuk voor stuk over overgeschreven) jij – jij – jij met je eeuwige hang naar tederheid, liefde, erkenning, jij, met je onbegrip wat betreft de relatie tussen een moeder en haar dochter .. en die altijd zo graag de vrede en de harmonie bewaart ...

Marthe’s zoontje, die boven in een kamer in diepe rust lag, bleek niets gemerkt te hebben. Om nou te zeggen voelde je je er thuis, nee, dus paste je je oude, beproefde recept maar weer eens toe:
je nam de kuierlatten en ging op je gemak de omgeving maar eens verkennen.
Eén keer is Marthe met je meegegaan, bij die gelegneheid bezochten jullie het oude stadje Autun, waar Marthe’s grootmoeder zowat haar hele leven gewoond had.
In de Romaanse Saint Lazare kathedraal deed je een klein schietgebedje om vergiffenis te vragen voor al je zonden. Baat het niet, dan schaadt het niet, zoals Voltaire al zei .. of iets in die trant.
Verder bezocht je nog in je eentje het Château Chinon en het vrolijke Dijon.
Waar je ook wandelde, overal zag je water en prachtige, oude kerken.
Als ik ooit opnieuw geboren zou kunnen worden, dan graag hier en met deze mensen! flitste het door je heen en voor het eerst had je geen last van heimwee meer.
Toch zijn de hangende keukens van Appingedam anders ook mooi, hield je jezelf voor. Want daar is JOUW moeder geboren.
Ze scheren ’n meter of zo boven het water, tuimelen er net niet in.

De grootouders van Marthe hadden door hard werken een aardig kapitaaltje bij elkaar geschraapt, maar de moeder van Marthe, een mooie en, als ze wilde, charmante vrouw, was ongelooflijk snobistisch. Eens zag ze je, vóór het aan tafel gaan, met een glaasje rode wijn in de hand, wat ze daar een tamtam over gemaakt heeft tegen Marthe. Tegen jou zei ze weliwaar niets, maar haar afkeurende blik sprak boekdelen. Een glas wijn vóór het dineren, welke dame doet nou zoiets, quelle horreur!

Even onverwacht als jullie gedaan hadden, kwam op zekere dag een oom van Marthe binnenvallen. Hij bleek een broer van haar moeder te zijn en werkte op het slachthuis in Parijs. HET SLACHTHUIS!
Daar verdiende hij echter een goede boterham mee. Hij droeg geen stropdas, zat wijdbeens in de dure bergère van Mamie en knoopte nooit zijn colbertje dicht. Nu amuseerde je je pas echt kostelijk!
- Ik breng jullie wel met de auto naar Parijs, zei hij tegen Marthe, daar moet ik toch naar toe en het kost jullie niks.
Het was een joviale man.

Zo kwam het dat we ’n paar dagen later al dwars door de Morvan tuften. Vlakbij Avallon, je herinnert het je nog als de dag van gisteren, begon Marthe te vertellen:
- ’s-Nachts staan hier de vuurdegens recht overeind, midden op de weg.
- De vuurdegens, herhaalde je nagenoeg automatisch en meer om de conversatie ’n tikkeltje gaande te houden.
- De degens van de vroegere edellieden en hertogen van Bourgondië, hervatte ze, als je oplet zie je dat de wegen hier alsmaar op en neer gaan.
Je keek naar de op en neergaande weg en overal links en rechts het glooiende landschap.
- Als we ons met de auto bovenop een top bevinden en daarna gaan we naar beneden, zijn we op dat moment volkomen onzichtbaar voor de tegenliggers.
Jij:
- Het omgekeerde geldt dus ook. Voor ons zijn de andere auto’s onzichtbaar als die uit tegenovergestelde richting komen.
- Precies, beaamde Marthe, in zo’n creux nu, in zo’n dal, schieten ze op bepaalde nachten als paddestoelen uit de grond.
Je keek haar maar eens aandachtig aan. Als mensen over hun eigen geboortegrond beginnen te kletsen, hoor je soms de vreemdste dingen.
Het was bloedheet in de wagen, zou ze er zoveel last van hebben, van die hitte?
- Het is de wraak van vroeger, dat gaat al eeuwen zo.
- Zijn ze zichtbaar? probeerde je nog.
- Nee natuurlijk niet, malle, antwoordde Marthe, ernstig.
- En wie worden ze verondersteld te treffen dan?
- Dat weet niemand, zei Marthe.
Je lachte maar wat om die zogenaamde legende uit de Bourgogne.
Maar feit is wel dat tot nu toe elk jaar weer de meeste verkeersslachtoffers in die contreiën vallen, daar tussen Avallon en Lyon.

© Marie-José VAN DEN HOUT